Yöresel Ürünler
“Sizin oraların nesi meşhur” diye sorulduğunda Havran’da sayıbilecek çok sayıda doğal ürün ve üretimi yapılan ürünler vardır. Ülkemizin farklı coğrafyalarında olduğu gibi Havran’da bu anlamda birbirinden farklı değeri bünyesinde barındırmaktadır. Sulak ve verimli ovalarında yetişen zeytin, mandalina, süt erik, üzüm, incir, kiraz, nar, karadut, çilek, armut, badem ve cevizi ile ayrıca leblebisi, höşmerimi, yoğurdu, peyniri ve balı ile ülkemiz genelinde adından büyük beğeniyle söz ettiren Havran, körfezde ürünlerini yurt içine ve yurt dışına ihraç eden sayılı yerlerden biridir.
Havran’ın bu gün olduğu gibi tarih boyunca verimli topraklarında yetişen ürünleri her zaman tercih sebebi olmuştur. Yavuz Sultan Selim zamanında, Edremit Sancak Beyi’ne ve Edremit Kadısı’na gönderilen 1515 tarihli fermandan anlaşıldığına göre, sarayın Ramazaniyelik zeytin, turunç ve peynir ihtiyacı Havran çevresinden sağlanırmış. Yavuz Sultan Selim’in fermanında bu istek: “…Hassı Hümayunum için zeytin ve turunç ve peynir hacet olduğu ecilden buyurdum ki hükmü şerifim vardıkta tehir etmeyüp gayet eyülerinden ve nefislerinden sekiz varil zeytun ve otuz sepet turunç ve elli tekerlek peynir ki yirmisi lor ola. Onda olan narh üzere satun alup tacil gemiye koyup kapıya gönderesiz…” sözleriyle ifade edilmiştir.
Zeytin ve Zeytinyağı
Havran, Edremit Körfezi’nin en geniş zeytinlik arazilerine sahip ilçesidir. Bu sebeple Havran’a Balıkesir’in “zümrüt ilçesi” denir.
Zeytin ürünleri ve sofralık zeytin alanında ülkemizin en modern ve en büyük zeytin işleme fabrikası burada bulunmaktadır. Havran zeytinlerinden elde edilen zeytinyağı, farklı aroması ve nefasetiyle dünya pazarında adından söz ettirmektedir.
Havran’ın ekolojik özelliği, zeytinlerden elde edilen yağın kalitesini dünya standartlarının üzerine çıkartmakta ve emsallerine oranla tercih edilmesine neden olmaktadır.
Kaliteli Balın Üretildiği Yer
Sezonda 800 kg’a yakın bal üretimi yapılan Havran’da, doğal ortamda 36 bine yakın kovan bulunmaktadır. “Havran, Kazdağları ve Madra Dağı arasında bir yerleşime sahip olduğu için bu yöredeki biyolojik çeşitlilik oldukça zengindir. Bölgede çok farklı türde, bitki, çiçek, kekik ve kestane bulunmaktadır. Bu yüzden Havran, kaliteli bal üretiminin merkezi konumundadır.
İlçede üretilen ballar, Avrupa Birliği standartlarına uygun olduğu için tüccarlar ve gıda şirketleri aracılığıyla toplanıp yurt dışına satılmaktadır. Havran balı, bu yüzden büyük gıda şirketlerinin gözdesidir.
Havranlı arıcılar, besledikleri yerli arı ırkıyla üretim yaptıkları için de kaliteli bal ortaya çıkmaktadır. ( Yerli tür arılar; esmer renkli, uysal, sakin huylu, kışlama ve gıda toplama yeteneği iyi, tutumlu, çalışkan, yavru yetiştirme yetenekleri yüksek ve olağanüstü dayanıklıdırlar. )
İnce Kabuklu Havran Mandalinası
Havran’da zeytinden sonra üretimi yapılan en kıymetli ürünlerinden biri de mandalinadır. Baş döndürücü kokusuyla diğer narenciyeler arasında ayrı bir yere sahip olan mandalinanın, yetiştiriciliği en fazla yapılan çeşitlerinin başında “satsuma” cinsi gelmektedir.
Narenciye çeşitleri arasında soğuğa en dayanıklı çeşit olarak bilinen satsumanın kabukları incedir, yüksek kalitede tada ve dokuya sahiptir.
Havran’da, yurtdışına narenciye ihracatı yapan narenciye firmaları, koşullara uygun olarak topladığı ürünleri dünyanın 5 ülkesine ihraç etmektedirler.
Havran İnciri
Ağustosta incir çıkmaya başlar Havran’da ama esas mevsimi eylüldür. Aşağıya doğru eğilen dallar, beyazlı morlu incirlerle dolar. Dalından koparıp yemenin lezzetiyse bambaşkadır. Kışın kuruyemiş, yazın meyvedir incir.
Aydın’dan sonra yurdun en çok incir üretilen bölgelerinden biri olan Havran’ın incir bahçelerinde hasat ağustos ayında başlar ve büyük bir titizlikle yapılır. Taze incir hasadında en önemli konu meyvenin tam olgun durumda, yani yeme olumunda toplanmasıdır. Eylül geçip ekim ayına gelindiğinde ise o berrak dolu incirler yerini içleri boş incirlere bırakır. Tonlarca incir kurutulmak üzere tarlalara serilir ve örtülerin üzerinde kurumaya bırakılır. Kuruyan incirlerde kadınlar tarafından ayrıldıktan sonra kasalara konularak satışa hazır hale getirilir.
Höşmerim
Tarihte Osmanlı mutfağını da süslemiş bir tatlı olan höşmerim, 500 yıllık geçmişiyle Havran’ın simgesi olarak günümüzde de sofraların ve damakların baş tacı bir tatlıdır. Havran’da beş asırdan bu yana birçok tatlı ustası tarafından yapılan höşmerimi şimdilerde ayakta kalabilen eski ustalar, babadan oğula yaşatmaya devam ederler. Havran’ın höşmerim de bir marka olmasında tabii ki ustaların emeği büyüktür. Çünkü, ucuz ürün ile değil kaliteli Havran peyniri ile dışarıda bir ay bile dursa bozulmayan höşmerim üretirler. Yarım saatte üretilen değil üç saatte yapılan gerçek Havran höşmerimi, diğer yörelerde yapılan höşmerimden farklıdır ve en önemlisi özeldir.
Havran Leblebisi
Havran’da en önemli yöresel ürünlerden birisi de leblebidir. Havran leblebisinin doğal ortamlarda tamamen ekolojik olarak hiçbir kimyasal ilaçlamaya tabi tutulmadan yetiştirilen Ege yöresi nohutlarından imal ediliyor olması ve leblebi yapıldıktan sonra kınalama olarak bilinen kızartma işlemine tabi tutularak lezzetinin arttırılması, Havran leblebisini diğerlerinden ayıran en önemli özelliğidir.
Osmanlı döneminde ilk olarak Mümin usta tarafından üretimi yapılmaya başlanan leblebisi, bu gün Havran’ın önemli simgelerinden biri haline gelmiş durumdadır. Geleneksel usulde, bakır kazanda ve odun ateşinde tam üç defa tavlanarak yapılan Havran leblebisinin nohuttan leblebiye dönüşmesi 40 gün sürmektedir.
Doğal Karadut Şurubu
Balıkesir’den Havran’a doğru gelirken yol üzerinde yöresel ürünler satan köylülerin standlarında “Buzzz gibi karadut şurubu” yazan tabelalar dikkat çeker. Birinde durmaz iseniz dayanamaz bir sonrakinde arabanızı yanaştırır ve sıcak yaz gününde serinlemek için bir bardak karadut şurubunu kana kana içiverirsiniz.
Havran’da evlerde, düğün ve mevlitlerde, çınar altı kahvelerinde en çok tüketilen içeceklerden biridir karadut şurubu.. Bahçesi olan her evde neredeyse bir karadut ağacı vardır. Havran’da karaduttan ayrıca reçel, pekmez ve lokum da yapılmaktadır.
