I.Ulusal Mimarlık Dönemi’ne Ait
Bir Kamu Yapısı
2020 yılı itibariyle yeni belediye sarayına taşınan Havran Belediyesi, bir asırlık geçmişiyle ilçenin sembolü olmuş tarihi belediye konağını restore ettirerek Havran’ın çok önemli yapılarından birini daha koruma altına almıştır.
Taşrada az sayıda bulunan I. Ulusal Mimarlık akımı özellikleri ile inşa edilmiş bir kültür varlığı olan tarihi Havran Belediye Konağı’nın yapım tarihine ilişkin kesin bir kanıya varılamamıştır. T.C. Dahiliye Vekâleti Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü tarafından yayımlanan 1933 tarihli “Belediyeler”kitabında 1930’da çekilen bir fotoğrafına yer verilmiş ve yapım yılının 1927 olduğu aktarılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu’nun II. Meşrutiyet sonrası dönüşen siyasi ikliminde ortaya çıkıp Cumhuriyet’in ilk yıllarında da devam eden I. Ulusal Mimarlık Akımı ya da o dönem yaşayanların verdikleri isimle “Milli Mimari Rönesansı”, betonarme, demir ve çelik gibi yeni inşaat malzemeleri ve teknikleri ile klasik Osmanlı mimarisinden alınan kubbe, geniş çatı konsolları, kemer, portik, taçkapı gibi mimari unsurlar ile bezeme motiflerini birleştiren bir mimari biçimleniştir. Havran Belediye Konağı’da tüm bu özellikleriyle bu akımın nadide örneklerinden biridir.
Yapım Tekniği ve Cephe Özellikleri
Duvarları kargir olan yapının bodrum kat döşemesi betonarme, üst katlar ise ahşap kirişlemelidir. Yaklaşık 40 cm kalınlığında inşa edilen duvarlar, kireç harçlı sıva ile sıvanmıştır. 1990’lı yıllarda eklenen bölümün taşıyıcı sistemi betonarme olup, duvar örgüsünde delikli tuğla kullanıldığı bilinmektedir. Tavan kaplamalarından iki yönde kullanıldığı anlaşılan ahşap kirişlerin ortalama kesitleri 8-10/10 cm dir. Günümüzdeki kırma çatı, yapıya sonraki yıllarda eklenen betonarme plak üzerine oturtulmuştur.
Tarihi Belediye Konağı, bodrum kat dahil olmak üzere toplam üç kattan oluşmaktadır. Simetrik bir plan düzenine sahip yapıya giriş, altı adet mermer basamakla sağlanmaktadır. Giriş sofasının ve üst kata ulaşımı sağlayan ahşap merdivenin bulunduğu geçiş mekanı, cephede çalışma alanlarının bulunduğu birimlerden dışarı taşırılarak vurgulanmıştır.
Havran Belediye Konağı’nın cepheleri; cephe düzenindeki simetri, kapı ve pencere kemerlerinin biçimlenişi, demir parmaklıklardaki ay-yıldız motifleri ve çeşitli bezeme unsurları I. Ulusal Mimarlık Akımı’nın özelliklerine referans vermektedir. Ön cephe, simetrik olacak biçimde üç bölüm olarak düzenlenmiş, sofa mekanı bütün katlarda öne çıkarılarak vurgulanmıştır. Birinci katta ana giriş kapısının hemen üzerine konumlandırılan çıkma, payandalar ile desteklenmiştir. Balkona çıkış kapısı da ana giriş kapısı ile aynı karakterde, basık kemerli olarak düzenlenmiştir. Balkon kapısının iki yanında bulunan pencereler, zemin kattaki pencere düzeninden farklılaşarak birbirine yakın iki adet sivri kemerli olacak şekilde kurgulanmıştır. Çıkmanın mermer korkulukları geometrik desenlerle bezenmiştir. Zemin ve birinci kattaki pencere üzerlerinde bulunan söveler ve denizlikler aynı karakterdedir.
Kuzeybatı ve güneydoğu cephelerinde de ön cephede olduğu gibi simetrik bir düzen hakimdir. Zemin katta basık kemerli geniş pencereler varken, birinci katta pencere düzeni düşey hizayı koruyan ikili ve sivri kemerli pencerelere dönüşmüştür. Yapının güneydoğusuna izinsiz olarak eklenen bölümün pencere düzeni ve biçimlenişi özgün kısımla benzer şekilde oluşturulmaya çalışılmışsa da iki bölüm arasında pencere üzerinde bulunan sövelerdeki ve sıva üzerine uygulanmış derz düzenindeki farklılıklar göze çarpmaktadır. Gerçekleştirilen müdahalelerin özgün iç mekan kurgusuna da yansıdığı görülmekle birlikte zemin katta, sofa ve güneybatı yönündeki mekanların ahşap tavanları, üzeri başka bir malzemeyle kapatılmış olsa da zemin ve birinci katların ahşap döşemeleri, birinci katta balkonun zemin döşemeleri, üst kata ulaşımı sağlayan ahşap merdiven, ahşap kapı ve pencere doğramaları gibi birçok yapı elemanının ilk yapım dönemine ait olduğu kolaylıkla anlaşılabilmektedir.
Tarihi Belediye Konağı’nın koruma altına alınması, Kent Müzesi olarak işlevlendirilen Hocazade Konağı’nın restorasyonu ve yine Atatürk ve Seyit Onbaşı Müzesi olarak hayat bulan Terzizade Konağı’nın restorasyonu ile birlikte, Havran Kentsel Sit alanında gelecekte gerçekleştirilecek koruma uygulamalarını teşvik edici bir etki gösterecektir.
