OSMANLI’NIN GİZLİ HAZİNELERİ

HAVRAN EVLERİ

Zamanın sükunetle yitip gittiği yerlerden biri Havran.. Günümüzde fazlasıyla ihtiyaç duyduğumuz sessizliğin “nadide” mekanlarından biri.. Yorgunsunuz, yoğunsunuz, huzursuzsunuz.. Minik bir valiz hazırlayın, fotoğraf makinenizi alın ve Havran’a doğru yola çıkın.. Burası CİTTASLOW “SAKİN ŞEHİR” ağına üye olmak üzere yola çıkmış bir şehir.. Gerisini artık varın siz düşünün..

Tarihi Kentler Birliği’ne üye ve Cittaslow ağının aday kentlerinden olan Havran’da nelerle karşılaşabilirsiniz. Cittaslow kriterlerini az çok herkes bilir.. O yüzden bunu tahmin etmek hiç de zor olmasa gerek.. Her sokağında tarihi evlerle karşılaştığınız, taş ve ahşap konakların restore edildiği ve korumaya alındığı bu sakin şehirde, geçmişten günümüze keyifli bir yolculuk sizleri bekliyor.

HER SOKAĞI TARİH KOKAR HAVRAN’IN..

Her sokağı tarih kokar Havran’ın.. Ayağınızı attığınız her adımda, gözünüze ilişen eski bir ev, geçmişin izlerini taşıyan pencere ve kapılarıyla göz kırpar size tüm sıcaklığıyla..

Havran; caddeleri, sokakları ve tarihi evleriyle kendine has tarihi ve nostaljik yapısını koruyabilmiş ender yerlerden biri. Sadece Cumhuriyet Caddesi’nin etrafındaki sokaklarda halen ayakta olan onlarca eski ev var. Bir de bunlara 19. yüzyıl içinde inşa edilmiş olan ticarethaneler ve zeytinyağı fabrika binaları eklenince, bölgedeki kültür varlığı açısından Havran önemli bir örnek haline geliyor.

Dedelerimizin bir zamanlar çocukları ve onların evlatlarıyla birlikte yaşadığı, bizim artık tarihi romanlarda okuyabileceğimiz ve kerpiçten inşa edilmiş cumbalı evler; Osmanlı’nın gizli hazineleri olarak Havran’ın çehresini oluşturuyorlar. Anadolu Türk ev mimarisinin bölgede kalmış olan bu son temsilcileri arasında özellikle restorasyonu yapılan VE “Atatürk ve Seyit Onbaşı Müzesi” haline getirilen Terzizade Konağı, restorasyonu yapılan ve Kent Müzesi haline getirilen Hocazade Konağı, Fahri Bey’in evi ve eski belediye sarayı ilgi çekiyor.

Zamana direnmeye çalışan, eskiyen yüzleriyle ama duvarların arkasında hâlâ var olan yaşamlarıyla tarihi evlerin, konakların kısacası Havran’ın tarihini ortaya koyan bu yapıların arasında dolaşırken kendinizi bir anda yüzyıl öncesinin yaşamında hissedeceksiniz.

Havran sokaklarında gezerken; cumbalı evlerin hüzünlü duruşlarını, Atatürk’ü ağırlayan Terzizade Konağı’nın heybetini, pencerelerdeki hünerli ustaların el emeği işlemeli ferforjeleri, hâlâ tokmakları çalınan kapıları, suskun ve yalnız pencereleri, kapı önlerinde oynayan çocukları göreceksiniz.

KENTSEL SİT ALANI SINIRLARI

Havran’da koruma çalışmaları 1996 yılında başlamıştır. 20.08.2000 tarihinde kentsel sit alanı için koruma amaçlı imar planı yapılmış olup, plan 2009 yılında revize edilmiştir. Havran Kentsel Sit Alanı; Altınova Caddesi, Kumbahçe Caddesi, İnönü Caddesi, Kızılay meydanı, ana alter olan Sakarya Caddesi ile Cumhuriyet Caddesi ve Yıldız Caddesinin Dumlupınar caddesi ile kesiştiği bölümden itibaren Kızılay meydanına kadar ki bölümü kapsamaktadır. Havran Kentsel Sit Alanı hükümlerinde de belirtildiği üzere Havran ilçe merkezinde ticari aktivitenin arttırılarak bu bölge için ticari kullanım değişikliği yapılması ve bu değişimin gelişimini tetikleyici olması hedeflenmektedir.

Havran koruma amaçlı imar planı hedefleri doğrultusunda; Havran Belediyesi’nin kentsel dokunun korunduğu nitelikli sivil mimarlık örneklerinin bulunduğu ilçenin merkezinde, Yıldız caddesi ile Altınova caddesinin arasında yer alan Dumlupınar caddesi üzerinde sokak silueti çalışması yapılmıştır. Kentsel Sit Alanı’nda Dumlupınar caddesinin, Yıldız ve Cumhuriyet caddesi arasında kalan halk arasında Sahaflar Çarşısı olarak da bilinen bölümü ticaret aksı, Cumhuriyet ve Altınova caddesi arasında kalan bölüm ise konut alanında kalmaktadır. Dumlupınar Caddesi üzerindeki yapıların günümüzde işlev olarak konut ya da konut ve ticaret olarak kullanıldığı görülmektedir.

HAVRAN EVLERİNİN YAPI ÖZELLİKLERİ

Dumlupınar caddesinde 18. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında inşa edilmiş, dönem özelliklerini taşıyan sivil ve anıtsal mimari örnekler bulunmaktadır. Yapıların genel özellikleri incelendiğinde; 18. yüzyılda yapılmış konutların alt katları kagir, üst katları ise ahşap karkas olduğu görülmektedir. 39 ada 39 parselde bulunan yapı, 18. yüzyıl sivil mimarlık niteliklerini taşıyan özgün bir konut örneğidir. Yapının üst katında sokağa bakan bir cumbası olup, cumbada dönemin özelliğini taşıyan tepe pencereleri mevcuttur. 18.yüzyılda inşa edilen ve Havran merkez camii olan Camii Kebir Camisi, kagir yapı olup son cemaat yeri ahşaptır.

19.yy’da inşa edilen sivil mimarlık örneklerinde; zemin katlar kagir, üst katlar ahşap karkastır. Bu dönem yapısı olan 35 ada 23 parselde yer alan konutun da zemin katı kagir, üst katı ahşap karkastır. Yapının avlu duvarı yüksektir ve avlu duvarının dışında 20.yy’da yapılan büyük yapı örneklerinde de görüldüğü gibi çeşme bulunmaktadır.

1900-1950 yılları arasında yapılan sivil mimarlık örneklerinin kagir veya alt katları kagir, üst katları ahşap karkas olduğu görülmektedir. Sahaflar çarşısında 31 ada 6 parselde bulunan Hocazade Konağı bu dönem yapılarına bir örnektir. 39 ada 32 parselde bulunan yapının alt katı kagir, üst katı ahşap karkastır. Yapının Sahaflar çarşısına bakan iki cumbası vardır. Yapının ön cephesinde çeşme bulunmaktadır.

1950’li yılların başında yapılmış yapılar kagirdir. Kapının girişine bakan köşe pencereleri ve girişin üstünde bulunan balkon ise SİT alanında ve çalışma alanında sıkça görülmektedir. 20. Yüzyıl son çeyreğinde ise betonarme binaların arttığı gözlemlenmektedir.

Genel bir değerlendirme yapıldığında; Dumlupınar caddesi üzerinde 1970’lerden önce edilen ve iki katlı olan sivil mimarlık örneklerinin; geleneksel doku ile uyumlu olduğu ve yapım sistemi olarak kagir ya da ahşap karkas sistem ile yapıldığı görülmektedir. 20.yüzyıl son çeyreğinde yapılan yapılar ise, üç kat ve üstündeki betonarme yapılardır.

SOKAK SAĞLIKLAŞTIRMA VE RESTORASYON PROJESİ

Tarih turizmi kapsamında geçtiğimiz sayfalarda tanıtılan ve görüldüğü gibi tarihi yapı olarak büyük bir zengin sahip olan Havran’da, Osmanlı’dan miras kalan “Havran Konakları” bir bir restore edilerek müzeye dönüştürülmektedir. Havran Kent Müzesi, Atatürk ve Seyit Onbaşı Müzesi, Seyitonbaşı Müze-Kafe ilçenin tarihi ve kültürel değerlerini gözler önüne sermektedir

Havran ilçe merkezindeki SİT alanında yer alan Havran evlerinin dış cepheleri “Sokak Sağlıklaştırma” çalışması kapsamında aslına uygun olarak yenilenmektedir. Benzerlerini Beypazarı ve Odunpazarı’nda görebileceğiniz, mimari özellikleri ön plana çıkarılmış tarihi yapılar sayesinde Havran “Osmanlı Çarşısı”nı yeniden kazanmış olacaktır. Devam eden 1. ve 2. Etap Sokak Sağlıklaştırma çalışmaları ile Cumhuriyet Caddesi boyunca çoğunluğu yöresel ürünler satış dükkanları olan 80 adet yapı iyileştirilmiştir. 3. Etap çalışmaları kapsamında Sarraflar Sokağı ve Taklamba Camii sokaklarında yer alan konut ve işyerlerine cephe iyileştirmesi yapılacaktır.

Tarihi Havran Evleri’nin mistik yapısı içerisinde sakin, huzurlu ve hoş vakit geçirmek isteyen turistlerin uğrak noktası haline gelen Havran; Arnavut kaldırımlı taş yollarında gezen, leblebi kokulu sokaklarını dolaşan, Eybek suyunun ferahlığı ile rahatlayan, höşmerim ile ağzı tatlanan misafirlerini mutlu insanlar olarak memleketlerine uğurlamaktadır.